Rajko Radovanović objavio knjigu o stripu “Psihodelija ljubavi”

Dugogodišnji novinar i publicista Rajko Radovanović objavio je knjigu ogleda o stripu pod nazivom “Psihodelija ljubavi” u izdanju “Devete dimenzije”.

U pitanju je zbornik tekstova pisanih o temi devete umjetnosti tokom prethodnih četrdesetak godina za razne medije, ovdje prvi put skupljenih na jedno mjesto u sređenim i zaokruženim verzijama. Ukupno je to 13 tekstova podijeljenih u četiri poglavlja na 174 stranice, koji se bave različitim stripovima i autorima.

Uvodno poglavlje počinje neospornim klasikom devete umjetnost “Princem Valijantom” Harolda Fostera u veoma zanimljivom tumačenju pod naslovom “Vitezovi i melodrama”.

Drugo poglavlje “Neki stari Evropljani” posvećeno je velikanima stripa Starog kontinenta poput “Korta Maltezea” Huga Prata u tekstu “Geografija avanture”, Šarlijevog i Žirovog “Bluberija” u osvrtu “Stare legende u novoj presvlaci”, tu je esej “Stoe Orkeo” o revolucionarnim radovima Žiroa pod imenom Mebijus. U ovom poglavlju zastupljena je iscrpna analiza radova belgijskog majstora Hermana Ipena “Priča o junacima”, koja se bavi stripovima “Komanča”, “Džeremaja”, “Tornjevi Boa Morija” i drugim. Slijedi još nekoliko osvrta “Junak i avantura, izmišljeno i stvarno”, koje se bavi remek-djelom “Nošeni vjetrom” Fransoa Buržona, iscrpna analiza uličnog noara stripa “Torpedo”, Abulija i Berneta pod naslovom “Filozofija kreveta i ulice” i tekst “Metafizika straha i zabave”, koji se bavi pojavom i uticajem “Dilana Doga”, velikog Ticijana Sklavija.

U sljedećem poglavlju “Neki mladi Amerikanci” knjiga se shodno nazivu bavi stripovima američkih autora, poput braća Ernandez i njihovim remek-djelom “Ljubav i rakete”, potom dolazi na red karijega legendarnog Frenka Milera, pod nazivom “Čas u raju, čas u paklu”, potom osvrt pod nazivom “Možete li da ubijete?” na kultni strip “100 metaka” tandema Azareala i Riso i analiza jednog od relativno novijih stripova “Berlin” Džejsona Lutsa, naslovljena “Ljudskošću protiv tame”.

Za kraj knjige u poglavlju naslovljenom “Umjesto pogovora” Radovanović se bavi karijerom jedinog domaćeg autora Danijela Žeželja u tekstu “Ljubav, crno-bijela i vrela”, iako treba priznati da je ovaj velemajstor stripa najveći dio svog opusa realizovao u inostranstvu.

Tekstovi jasno predstavljaju razvoj Radovanovića kao autora tokom prethodne četiri decenije, ali zajednička karakteristika im je da su pisani jednostavno, komunikativno i vrlo studiozno, sa stripovima u prvom planu, a ne ličnim egzibicijama autora na temu kojom se bavi.

Kako Radovanović kaže ljubav prema stripu se razvila još u djetinjstvu preko “Bonelijevih” stripova.

– Sjećam se da sam, tokom osnovne škole, skupljao “Bonelijeve” stripove koje je objavljivao “Dnevnik” u “Zlatnoj seriji” i “Lunovom magnus stripu”. Uvijek sam obožavao “Teksa Vilera” i “Velikog Bleka”, pogotovo “Komandante Marka” i “Zagora”, a mrzio “Kapetana Mikija” i “Malog rendžera”. Od početka sam osjećao da ima nešto u “Kenu Parkeru”, ali to sebi osam godina nisam mogao da objasnim. Kasnije sam shvatio – navodi Radovanović.

Kasnije je, kako sam navodi, napravio iskorak prema ozbiljnijim radovima, prvo kroz filmske, književne, a potom i novinske tekstove autora poput Bogdana Tirnanića.

– Pojavile su se knjige (Mark Tven, Karl Maj,) film (bioskop, tematski ciklusi na televizijama, Tirketovi tekstovi u NIN-u, rokenrol (gramofonske ploče, kasete, radio, “Džuboks”) i to me malo odvuklo od stripa. Vratio me “Džeremaja u “Strip artu”, ali ne one prve tri epizode nego kultna priča “Zamorče za vječnost”. To mi je godinama bilo čudesno. Negdje je tu došlo i do zakačinjanja za posljednje epizode Hermanove “Komanče” kroz čitanje “Stripoteke” sa epizodama “Sa zvijezdom na grudima” i “Rančevi gore” i od tada čitanje i skupljanje stripova više nikada nije prestalo – kaže Radovanović.

Kako on navodi u pogovoru knjige, teško je racionalno objasniti čitanje stripova, jer koliko se god to vremenom pretvaralo u neku vrstu profesije, u suštini je ipak stvar emocija ili ljubavi, čak kad je ona u suštini čista psihodelija.

– Kad pogledam unazad, moje objašnjenje, najviše samo sebi, jeste, zašto toliko vremena već provodim sa stripovima i ljudima koji se bave stripovima? Zašto to volim? Ima li smisla sve to uopšte? Potpuno je, naravno, jasno. Ova knjiga je neposredna posljedica prvenstveno moje potrebe da budem sa stripovima, da budem u njima i da budem oko njih.

Ono što znam, nakon svih ovih godina čitanja, pisanja i objavljivanja te potvrđivanja i razočaravanja kvalitetom stripova koje sam čitao i tekstova koje sam pisao jeste da je bitno meni. Bitno, iako sam danas svjestan sa vremenom da važno i nevažno, dobro i loše, jasno i varljivo vrlo često tokom života mijenjaju mjesta. Ono što hoću da kažem je da sam neke stripove volio, pa prestao da ih volim, neke sam prezirao, pa onda baš zavolio, kasnije ih čitao na stotine puta. Kad tome dodate sve moguće kombinacije između tih krajnosti, potpuno svjesni činjenice da nije baš do vas, te da ta razočaranja imaju i drugu stranu, tipa predivnog osjećaja kad neki strip zavolite, recimo u trećem čitanju, 40 godina nakon prvog, s godinama u sebi smanjujete isključivosti i povećavate ambivalenciju, odnosno sklonost prema kompromisu – navodi Radovanović.

Suštinski “Psihodelija ljubavi” jeste hronološki zbornik tekstova koji su posvećeni autorovoj sklonosti prema stripovima, koje je čitao ili skupljao tokom četiri decenije, a objavljivao u ranim časopisima u nekoliko država od bivše SFRJ do postjugoslovenskih zemalja, a neki nikad nisu bili objavljeni.

Radovanović, inače vrlo studiozan oko detalja i datuma u tekstovima, namjerno nije želio precizirati gdje su oni objavljeni, jer je “hiljadu” puta mijenjao njihov sadržaj i to i nema više toliko smisla. Drugim riječima, kako sam navodi u pogovoru knjige, važniji su stripovi od tekstova o stripovima ili da budemo još precizniji u citiranju autora, jedino stvarno bitna jeste samo jedna stvar: Uzmi strip u ruke!

Knjiga je u tvrdom povezu, dizajn korica je uradio Srđan Salat, dodatno je obogaćena brojnim ilustracijama iz stripova kojima se autor bavi na njenim stranicama. Ukratko, vrlo vrijedno i zanimljivo štivo, ako ste ljubitelj stripova, naravno tik iza njihovog čitanja.

Autor

Rajko Radovanović (Banjaluka, 1967) dobar dio radne karijere proveo je u medijima.

U “Glasu Srpske” prošao je sve stepenice, od novinara saradnika do glavnog i odgovornog urednika i direktora medijske kuće. Pisao je o različitim temama u tridesetak novina i časopisa iz bivše Jugoslavije. Objavljivao je između ostalog i tekstove u banjalučkom “Reporteru”, sarajevskim “Danima”, “Nedjelji”, “Valteru”, zagrebačkom “Oku” i “Holivudu”, beogradskom “Ukusu nestašnih”… Objavio je i četiri knjige filmskih eseja i prikaza: “Američki film i kako ga izbjeći?” (1994), “Holivudske priče” (1997), “Sjaj i bijeda mita” (2000) i “Film fatale” (2003; zajedno sa Olegom Sladoljevim Jolićem).

Izvor: Glas srpske