Žene koje su mijenjale istoriju: Vahida Maglajlić, banjalučka heroina

Oduvijek su postojale istaknute ženske ličnosti, koje su mijenjale tok svjetske istorije. Svojim postignućima su postavile nova mjerila. Takvih je žena za vrijeme Drugog svjetskog rata bilo i u bivšoj Jugoslaviji. Jedna od njih je i hrabra Vahida Maglajlić, heroj Narodnooslobodilačke borbe.

Rođena je 17. aprila 1907. godine u Banjaluci. Bila je najstarija kćerka od desetoro djece njenog oca Muhameda, predsjednika Šerijatskog suda, i majke Ćamile. Poslije završene Ženske stručne škole, htjela je nastaviti sa školovanjem, ali je njen otac odlučio da bude domaćica. Preko braće koja su studirala u Sarajevu i Zagrebu, upoznala se sa radničkim pokretom i marksizmom. Bila je jedna od prvih žena koje su učestvovale u akcijama radničkog pokreta, organizaciji “Ženski pokret”, gdje je prvo bila sekretar, a potom i predsjednica. Učestvovala je i u sakupljanju sredstava za organizaciju “Crvena pomoć”. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) primljena je maja 1941. godine.

Poslije okupacije Kraljevine Jugoslavije i uspostavljanja Nezavisne Države Hrvatske, u čiji je sastav ušla i Bosna i Hercegovina 1941, aktivno je učestvovala u pripremama za organizovanje oružanog ustanka.

Skrivala je i smještala komuniste u svoju kuću (kuća njenog oca, kadije, je u prvo vrijeme bila manje sumnjiva policiji), učestvovala u njihovom prebacivanju na oslobođenu teritoriju, sakupljala lijekove i drugi sanitetski materijal, odjeću i obuću, oružje i municiju, kao i drugi potrebni materijal. Motivisala je i druge Banjalučanke i Banjalučane da pristupe patizanima.

Iako je policija sumnjala u njeno djelovanje, prvih nekoliko mjeseci je prezala da ju uhapsi zbog moguće pobune stanovništva, ali je to ipak učinila u oktobru 1941, kada je pozvana na informativni razgovor i zadržana dva mjeseca. U zatvoru “Crna kuća” bila je mučena i maltretirana kako bi odala imena drugih pripadnika Narodnooslobodilačkog pokreta. Pošto je uporno ćutala, odlučili su da je pošalju na Prijeki sud u Zagreb, ali na dan transporta, 20. decembra 1941. zajedno sa svojom drugaricom Danicom Marić, uspjela je pobjeći iz zatvora. Kratko su se skrivale u kući njenog oca, a potom su prebačene na oslobođenu teritoriju na planini Čemernici. Tamo su uoči nove 1942. godine stupile u partizanski odred. Po dolasku na oslobođenu teritoriju, počela se baviti političkim radom.

Djelovala je među narodom, uglavnom među ženama, Kozare, Grmeča i Cazinske Krajine. Radila je na osnivanju Antifašističkog fronta žena u Podgrmeču. Na Prvoj konferenciji Antifašističkog fronta žena Jugoslavije, održanoj 6. decembra 1942. godine u Bosanskom Petrovcu, izabrana je u članstvo Centralnog odbora. Zbog Četvrte neprijateljske ofanzive, zajedno sa izbjeglicama i vojskom, povukla se preko planine Šator u Glamoč i Livno, ali je ubrzo po partijskom zadatku upućena u Bosanski Novi, gdje je ostala do smrti. Poginula je 1. aprila 1943. godine u selu Mala Krupska Rujiška, kod Bosanskog Novog, prilikom iznenadnog njemačkog napada na jedinice Dvanaeste krajiške udarne brigade, koje su se tada nalazile tamo. Prvobitno je sahranjena nedaleko od mjesta pogibije, u Stuparima, a poslije oslobođenja posmrtni ostaci su preneseni na Partizansko spomen-groblje u Banjaluci.

Prvobitna organizacija, AFŽ, rasformirana je već 1953, a zvanično 1961. pod izgovorom da “suviše brzo obavlja emancipaciju”, a po Vahidi je nazvana medicinska škola u Banjaluci, ali je ime skinuto početkom devedesetih godina prošlog vijeka. Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Republike Jugoslavije, 20. decembra 1951. godine, proglašena je za narodnog heroja.

Cijela njena porodica učestvovala je u Narodnooslobodilačkom pokretu. Njen brat Munib Maglajlić je poginuo 1943. godine kao zamjenik političkog komesara Druge krajiške udarne brigade, a brat Ekrem Maglajlić je bio doktor veterine i profesor na Veterinarskom fakultetu u Sarajevu. Sestra Muniba je bila udata za Fadila Šerića, koji je takođe proglašen za narodnog heroja.

Inspiracija palestinskim ženama

Nesalomiva volja Vahide Maglajlić u borbi protiv fašizma prešla je granice bivše Jugoslavije te je postala uzor palestinskim ženama.

Njena hrabrost i samoodređenost inspirisale su Palestinca El Helou Mohameda da sastavi brošuru s njenim likom na naslovnici, kako bi služila kao primjer ženama Palestinskog oslobodilačkog pokreta, što mu je i uspjelo.

Izvor: Nezavisne