Zašto lijek za malu Sofiju košta 2,1 milion dolara?

Priča o maloj Sofiji Markuljević i borbi porodice za njen prvi korak ne može da se ispriča bez da se pomene da postoji lijek za njenu rijetku bolest – ali i da košta 2,1 milion dolara. “Zolgensma”, kako mu je ime, je najskuplji lijek ikada odobren za upotrebu, uzima se jedna jedina doza lijeka, a na pitanje zašto toliko košta ne može da se odgovori, a da se ne uđe u kontroverzni svijet moderne farmaceutske industrije.

Lijek “Zolgensma” odobren je za upotrebu u SAD 24. maja prošle godine. Samo dan kasnije, rodila se Sofija Markuljević, koja uskoro puni godinu dana, i ima još toliko vremena da primi lijek koji bi mogao ne samo da joj spasi život, već i da poboljša njeno opšte stanje.

Kao što već stotine hiljada ljudi koji su se uključili u humanitarnu akciju “Za Sofijin prvi korak” znaju, ona boluje od spinalne mišićne atrofije tip 1, retke, ali progresivne i smrtonosne neuromišićne bolesti. Djeca kod koje otkriju tu bolest rijetko kada dožive drugi rođendan. Zato je pojava “Zolgensme” toliko ustalasala svjetsku javnost kada je reč o terapiji rjetkih bolesti – uzima se jedna jedina doza lijeka, ali mora da se primi prije navršene druge godine života.

Budite deo Sofijinog tima u borbi za prvi korak, potrebna nam je vaša pomoć #ŠiriPriču #ZaSofijinPrviKorak #uspećemo ❤️ pic.twitter.com/SWqtpGD4Dk

— Za Sofijin prvi korak 797 na 3030 (@797na3030) May 19, 2020

“Zolgensmu” i ne treba nazivati lijekom, već genskom terapijom, a upravo način njenog djelovanja, koji može da, uprošćeno rečeno, “ublaži” posljedice genetskog nedostatka kod oboljelih poslije samo jedne doze, je razlog zašto ju je njen proizvođač, kompanija “Novartis”, nazvala “istorijskim iskorakom” u liječenju oboljelih od spinalne mišićne atrofije.

U istoriju će, međutim, ući i to da je “Zolgensma” najskuplji lijek na svijetu, pošto tretman koji podrazumijeva davanje jedne doze košta 2,1 milion dolara, a prije izlaska na tržište spekulisalo se da će cijena dostići čak pet miliona dolara.

Uobičajeno objašnjenje farmaceutskih kompanija za izuzetno visoke cijene lijekova je da one moraju ogroman novac da troše na istraživanje i razvoj (R&D) novih medikamenata.

Štaviše, analize američkih institucija kažu da za razvoj novog lijeka treba da se potroši barem 2,6 milijardi dolara, i to sa neizvjesnim ishodom da će uopšte ikada biti odobren za ljudsku upotrebu.

Analiza koju je napravio dr Piter Bah za Sloun Medikal Ketering, a koje su citirali najugledniji američki mediji, pokazalo je da ukupni troškovi za R&D farmaceutske industrije  u SAD iznose 80 milijardi dolara godišnje.

To je vrtoglavo visoka cifra, dok se ne uzme u obzir još jedan rezultat Bahovog istraživanja –  da prihod koji proizvođači naprave samo na  20 najprodavanijih lijekova dostiže 120 milijardi dolara, a razlika od 40 milijardi ne ide na R&D nego se knjiži u profit.

“Zidanje” cijene lekova u SAD

Svoju ulogu u visini cijene svih lekova na tržištu SAD igra i specifični sistem naknade troškova liječenja, koga čine proizvođači odnosno farmaceutska industrija, zatim osiguravajuće kompanije i posrednici poznati po skraćenici PMB. I dok proizvođači smiju da odrede cijenu kako im je volja, posrednici su decenijama unazad u centru pažnje javnosti zbog optužbi da aktivno doprinose poskupljenju, iako im je posao da smanje potrošnju svojih klijenata na lijekove. Časopis Američkog udruženja ljekara (JAMA) objavio je u martu ove godine da su neto cijene lijekova u periodu 2007 – – 2018 povećane za čak 60%.

“Novartisovo” objašnjenje za visoku cijenu “Zolgensme” bilo je da je 2,1 milion dolara upola manje od troškova koji bi nastali tokom deset godina njege pacijenta koji pati od spinalne mišićne atrofije.

Oni, međutim, nisu ponudili i podatak o tome koliko oboljelih uopšte dobija dugotrajnu njegu, s obzirom na to da je riječ o oboljenju kod koga je smrtnost, nažalost, izuzetno visoka.

Takođe, proizvođač najskuplje terapije na svijetu ne samo da se suočio sa optužbama američkih kogresmena, među kojima su najpoznatiji Berni Sanders i Elizabet Voren, da je lažirao dio rezultata koji je doveo do odobrenja za upotrebu u SAD, već i sa procenama nezavisnih organizacija da bi realna cijena “Zolgensme” trebalo da bude između 310.000 i 900.000 dolara.

Uprkos tome što se radi o najskupljem lijeku na svetu, kupaca ipak ima. “Novartis” je saopštio da je samo tokom prošle godine, ostvario prihod od 361 milion dolara samo od “Zolgensme”. Gotovo polovina te sume realizovana je u posljednjem kvartalu 2019. godine, kada je stotinu novih pacijenata primilo ovu terapiju.

 “Zolgensma” stiže u Evropu

Kompanija “Novartis” dobila je u martu pozitivno mišljenje komisije Evropske agencije za lijekove, pa se očekuje da će “Zolgensma” u junu ove godine postati dostupna i pacijentima iz zemalja članica Evropske unije, Islanda, Norveške, Lihtenštajna i Velike Britanije. Ostaje, naravno, da se riješi pitanje cijene lijeka, a za sada se zna samo da “Novartis” troškove desetogodišnje njege oboljelih od spinalne mišićne atrofije u Evropi procjenjuje na 2,5 miliona do 4 miliona evra.

Izvor: Nova.rs/ Milica Rilak