“Zločin i kazna” u Narodnom pozorištu Republike Srpske: Klasika pokreće suštinska pitanja

“Zaželeo sam, Sonja, da ubijem, da ubijem zbog sebe, samo zbog sebe. Meni nije novac bio potreban kad sam ubio. Meni je drugo nešto trebalo da saznam i to da saznam što prije, da li sam ja vaš kao i svi ili sam čovjek? Jesam li ništavno stvorenje ili imam pravo.”

Rodion Romanovič Raskoljnikov izgovara ove rečenice u predstavi “Zločin i kazna”, koja je na Svjetski dan pozorišta premijerno odigrana na velikoj sceni Narodnog pozorišta Republike Srpske. Emocije u likovima, pogotovo Raskoljnikova i njegova previranja, bolest i priviđenja, osjetila je i publika.

Mračni veo jednog od najpoznatijih zločina u istoriji svjetske književnosti, kostimi koji savršeno prikazuju period 19. vijeka, tamna, često zadimljena scena koja prati srž radnje i makabrična muzika Petra Bilbije, koja govori i kad nema riječi, stvorili su jednu skladnu scensku cjelinu i oduševili prisutne. Muzikom propraćen svaki pokret, svaka riječ, svako stradanje junaka, gledaoci su nagradili snažnim aplauzima i pokazali da je zaista ovaj klasik u režiji Dušana Petrovića ostvario svoju namjeru, kao namjeru pozorišta uopšte – da dodirne i u svima pokrene nešto značajno. Da pokrene važna pitanja zločina, krivice, savjesti, pokajanja i posljedica.

Saglasan s tim je i sam režiser Petrović, kojem je ovo šesta predstava koju režira u Narodnom pozorištu RS. On je naglasio da je cjelokupno ostvarenje plod predanog i otvorenog razumijevanja između njega i ansambla, te da smatra da je publika zaista lijepo prihvatila oživljavanje ovog klasika Fjodora Mihajloviča Dostojevskog.

“Klasika je uvijek potrebna, iz raznoraznih razloga. Ona pokreće neka bitna pitanja u čovjeku, da se poslije ovakog nečega zapita o nekim stvarima. Nadam se da će se to desiti. To su komadi koji se bave suštinskim pitanjima. Zbog toga pozorište i postoji i postaje bitno u današnje vremenu, jer uspje da nas otrgne od ove rijaliti i internet stvarnosti u nešto što je direktan kontakt, direktna emocija i misao koja se prenosi sa scene” – rekao je Petrović.

Lik Rodiona Romanoviča Raskoljnikova na sceni je istinski oživio Zlatan Vidović. Tokom više od tri sata trajanja predstave, od stanja običnog studenta, preko ubistva, progona savješću, koja se kao lik Lizavete Ivanovne (Miljka Brđanin) pojavljuje kao crna vila i opominje na smrt, do bolesti i potpune agonije, Raskoljnikov je svakim pokretom, svakim gestom i riječju prikazivao sebe kao neobičnog čovjeka. Neobičnog čovjeka koji je sebi za pravo dao da preskoči na drugu stranu – mračnu stranu, stranu zločina. U svakoj interakciji, sa Razumihinom (Bojan Kolopić), Sonjom (Nataša Perić), majkom Pulherijom Aleksandrovnom (Slađana Zrnić), sestrom Dunjom (Sandra Ljubojević), Svidrigajlovim (Vladimir Đorđević) i drugim likovima, iskazane su trzavice i momenti pucanja, progonjeni latentnim trunčicama savjesti i sve češćim priviđenjima.

“Bilo je ovo jako dugačko i jako naporno putovanje, na neke momente i bolno, ali i katarzično. Napravili smo veliki rezultat i veliku predstavu. Ovom prilikom zahvaljujem reditelju, čitavom ansamblu i upravi što su uspjeli da iznesu jedan ovako veliki zadatak. Zadovoljan sam reakcijama publike. Pokazalo se da su ljudi željni velikog teksta, velikog klasika i željni su lijepih stvari na sceni, stvari koje nisu na nivou svakodnevnog, koje nam govore nešto više, nešto jače i nešto suštinski” – kazao je Vidović.

Momenti pucanja i trzavice najbolje su prikazani u njegovim razgovorima sa Porfirijem Petrovičem. Neki od ključnih momenata tačke kulminacije radnje putovali su preko njihovih riječi do publike i do okončanja agonije Raskoljnikova. Lik Porfirija Petroviča maestralno je glumio Boris Šavija.

“Ovo je nadahnjujući i istovremeno iscrpljujući rad za glumca. Na moju sreću ili nesreću, imao sam takav period da sam radio “Ježevu kućicu”, za koju sam radio i muziku i igrao divlju svinju, a uporedo i Porfirija Petroviča i malo me ta šizofrenija ometala da se do kraja posvetim i jednom i drugom zadatku. Radio sam mnogo i iscrpno i čini mi se da sve to ima nekakvog smisla na kraju kad se završi. Imalo je smisla” – objasnio je Šavija.

Adaptacije

Verziju “Zločina i kazne” 1938. godine u Banovinskom narodnom pozorištu dramatizovao je P. F. Krasnopoljski, prema prevodu Velimira Živojinovića. Komad je režirao Aleksandar Čerepov, koji je u Banjaluci radio kao glumac i režiser u sezoni 1938/39. i od januara do aprila 1941. godine. Za scenografiju je bio zadužen Bruno Vavpotič.

Izvor: Glassrpske/ Milanka Mitrić