Izložba Miroslavljevo jevanđelje u Banskom dvoru

U Salonu bana Svetislava Tise Milosavljevića u Banskom dvoru danas u 18:00 časova biće otvorena izložba MIROSAVLJEVO JEVANĐELJE u saradnji sa Udruženjem „Viteški red Čuvari koplja Svetog Gregorija“.

Miroslavljevo jevanđelje je najstariji sačuvani srpski ćirilički rukopis. Pisano je u posljednjoj četvrtini XII vijeka za humskog kneza Miroslava, starijeg brata Simeona Nemanje. Od svog nastanka, Miroslavljevo jevanđelje imalo je status srpske relikvije. Po svemu sudeći, ovaj jevanđelistar bio je sveta knjiga na kojoj je vršena služba Božja prilikom osnivanja manastira Hilandar. Tokom narednih sedam vijekova iznošeno je u svečanim prilikama, kao prestono jevanđelje. U zimu 1845/46 godine, ruski arhimandrit, Porfirije Uspenski isjekao je list broj 166 i ponio sa sobom, najprije u Jerusalim, gdje je osnovao rusku duhovnu misiju, i potom u Kijev, Moskvu i Imperatorsku biblioteku u Sanktpetersburgu. Ovaj list pronio je glas o jedinstvenom rukopisu koji se čuva u Hilandaru. Godine 1896, monasi poklonjaju Miroslavljevo jevanđelje kralju Aleksandru Obrenoviću i od tada njegova sudbina kreće neobičnim tokom. U noći, tokom Majskog prevrata 1903. godine, Miroslavljevo jevanđelje nestaje iz dvorskog sefa. Tokom povlačenja srpske vojske 1915. godine, pronađeno je u sanducima kralja Petra, da bi potom s Glavnom državnom blagajnom prešlo put preko Albanije, Brindizija, Krfa, Solunskog fronta, do ponovnog povratka u Beograd. Poslije ubistva kralja Aleksandra I Karađorđevića, knez Pavle poklanja Miroslavljevo jevanđelje novoosnovanom Muzeju kneza Pavla.

Tokom Drugog svjetskog rata skrivano je u sefu Narodne banke u Užicu, ispod oltara Manastira Rača ukraj Drine i u sefu Narodne banke u Beogradu i tako je izbjeglo njemačke potrage. Danas se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu, osim pomenutog lista, koji je i dalje u Rusiji.

Po ljepoti, raznovrsnosti i veličini likovnih ukrasa, raskošnoj pozlati, organizaciji teksta, pa i samom formatu, Miroslavljevo jevanđelje zauzima jedinstveno mjesto među sačuvanim pravoslavnim jevanđelistarima. Mnogi likovni ukrasi Miroslavljevog jevanđelja su u direktnoj vezi s tekstom, što dodatno ističe njegovo posebno mjesto u evropskoj rukopisnoj tradiciji tog vremena. Tokom 2005. godine uvršćeno je u Uneskov registar svjetske dokumentarne baštine, pod nazivom “Pamćenje sveta”, među 120 najvrijednijih sačuvanih pokretnih dobara u istoriji.

Prvo fototipsko izdanje odštampano je u 300 primjeraka o trošku kralja Aleksandra Obrenovića, 1896. godine u Beču. Priredio ga je Ljubomir Stojanović. Iako je ovo izdanje imalo samo 40 stranica u punom formatu i u punom koloru (preostalih 320 su umanjene i štampane u dvije boje: crvenoj i crnoj), smatra se jednim od najvećih dometa evropskog štamparstva tog doba.

Drugo fototipsko izdanje Miroslavljevog jevanđelja imalo je burnu sudbinu: odštampano je u 299 primjeraka u Južnoafričkoj republici, 1998. godine. U vrijeme prošlog režima, bilo je zabranjeno u Srbiji, pa potom legalizovano, a danas se nalazi u specijalnim kolekcijama u Kongresnoj biblioteci u Vašingtonu, Britanskoj biblioteci, bibliotekama univerziteta Prinston, Harvard, Jejl, Oksford, Lomonosov… S posebnom pažnjom čuva se u manastirima Hilandar, Ostrog, Savina, Rača ukraj Drine (gdje je čuvano tokom Drugog svjetskog rata), Crkvi Svetog Petra u Bijelom Polju (zadužbini kneza Miroslava), Crkvi Svetog Save u Londonu, Crkvi svetog Save u Parizu… Ovo izdanje, koje su priredili Veljko Topalović, Dušan Mrđenović i Branislav Brkić (izdavači: AIZ Dosije i JP Službeni list), proglašeno je za izdavački poduhvat vijeka. Dokumentarni serijal: „U početku beše reč“ (završen 2007. godine), kao i istoimeni dokumentarni film o istorijatu Miroslavljevog jevanđelja (NIB Alternativa, režiser Boško Savković, scenario: Veljko Topalović i Boško Savković), nagrađen je na svjetskim i evropskim festivalima dokumentarnog filma, a dobio je i specijalnu nagradu na festivalu slovenskog duhovnog filma.

Izvor: blmojgrad.com / Igor Požgaj