Banjalučani danas ispijaju kafu na arheološkom nalazištu (Foto)

Istorijsko područje – Tvrđava Kastel u Banjaluci, koje obuhvata i lokalitet Hanište, proglašeno je nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, a upravo na ovom lokalitetu vršila su se arheološka istraživanja, koja su otkrila ostatke rimskog novca i građevina iz kasne antike.

Danas Banjalučani na ovoj lokaciji svakodnevno ispijaju kafu, a mnogi od njih i ne znaju da sjede pored arheološkog nalazišta.

U nastavku, o arheološkom nalazištu na Haništu, izdvajamo dio teksta priznatog zagrebačkog arheologa Borisa Graljuka o Kasnoantičkom naselju Karavan-Saraj iz XVI vijeka:

Lokalitet Hanište je dio prostora Stare čaršije — turskodobne Banjaluke. ispred Ferhad-pašine džamije na blagoj zaravni uz desnu obalu Crkvene. Na arheološki značaj i sadržaje tla Stare čaršije prvi je upozorio V. Skarić 1924., a posebno V. Jelovac 1960-ih godina govoreći o rimskom novcu i ostacima građevina.

Nakon rušenja trgovačko-stambenih objekata nastalih krajem XIX vj. 1984., a s ciljem pripreme terena za rekonstrukcije Stare čaršije — Zavod je 1985. izvršio pokusna ispitivanja kada je došlo do otkrića pročelnog dijela substrukcija karavan-saraja i čistog kulturnog sloja sa graditeljskim tragovima i pokretnim inventarom iz perioda kasne antike. Tada je iskopavanjima zahvaćeno oko 700 m2 jugoistočnog dijela lokaliteta. Sljedeće 1986. izvršeno je sistematsko istraživanje cjelokupnog Haništa. Otkopano je, najvećim dijelom neuništena cjelokupna pravougaona osnova karavan-saraja koja se spominje u vakufnami iz 1587. Ferhad paše. Dužina objekta je iznosila 42m a širina 22m. Zidovi su monumentalni i čvrsto građeni. Objekat je uništen oko 1640-ih godina. U turskodobnom sloju koji se sastojao od šuta, crne zemlje, gareži i velike količine ćeramide nalažena je veća količina izgorene pšenice, pseudo-slavenske keramike, dosta željeznih dužih klinova i monete — prvenstveno ugarske denare iz XVII vijeka.

Između dva iskopavanja na Haništu je nakon nedozvoljenih zemljanih radova došlo do otkrića ostave srebrnog novca od XV — XVII st. Zavod je uspio spasiti od otuđivanja preko 1600 primjeraka novca kovnog u Ugarskoj, Poljskoj, Turskoj, Španiji, Veneciji,Dubrovniku, Šleskoj, Njemačkoj, Švicarskoj.

Kasnoantički kulturni sloj je na dubini od O,40 do O,80 a ponegdje i do 1,20 m. Prostire se u svim pravcima nalazišta sa tendencijama daljnjeg širenja. U najnižim slojevima su utvrđeni substruktivni ostaci zidova mahom građeni od muljike (lauša) i oblutaka, ali u veoma lošem stanju tragovi udubljenja od stubova, a najveći fond pokazatelja čini pokretni inventar sadržan u brojnim fragmentima keramike, stakla, željeza, troske, koštanih igli, fibule, komada cigle i moneta od III do IV vijeka.

Banjaluka.com