Zbog čega ratuju Azerbejdžan i Jermenija?

Nagorno-Karabah nalazi se na južnom Kavkazu na oko 300 kilometara zapadno od glavnog rada Azerbejdžana, Bakua. Ta oblast nalazi se pod jermenskom vojnom kontrolom i većinom je naseljavaju Jermeni, iako se praktično nalazi na teritoriji Azerbejdžana.

Lokalno stanovništvo 1991. godine proglasilo je nezavisnost od Azerbejdžana i osnovalo Nagornokarabašku Republiku koju niko nikada nije priznao.

Nagorno-Karabah je područje površine oko 4.400 kilometara kvadratnih i na njemu živi oko 150.000 ljudi, većinom jermenske nacionalnosti. Ovaj prostor utvrđen je kao autonomna oblast u okviru Azerbejdžana 1923. godine, kada je završeno formiranje SSSR-a. Sa ovim granicama i odlukom, jermenska većina se nikada nije slagala.

Prvi, ozbiljniji problemi u novije vrijeme počeli su sa raspadom SSSR-a, pa je u ratu između Jermenije i Azerbejdžana od 1992. do 1994. godine život je izgubilo 30.000 ljudi na obje strane. Kasnije, rat je vođen i 2020. godine i trajao je malo više od 40 dana. U tom, posljednjem ratu, Azerbejdžan je vratio pod svoju kontrolu neke oblasti uz administrativnu granicu, ali i manje dijelove Nagorno-Karabaha.

Prema neprovjerenim izvorima u tom ratu poginulo je oko 5.000 ljudi. Tokom ovogo sukoba 2020. godine potpisana su i tri sporazuma između Jermenije, Azerbejdžana i Rusije i to u januaru 2020., decembru 2021. i novembru 2021. godine. Tada je formirana i komisija za razgraničenje, međutim dalje od toga se nije odmaklo, odnosno, posao na kraju nije završen iako su javno lideri Azerbejdžana i Jermenije govorili da su za postizanje konačnog sporazuma.

Rat oko Nagorno-Karabaha ima i širi međunarodni kontekst jer se radi o poprilično osjetljivom području. Jermeni recimo imaju jako loše odnose sa Turskom koji traju više od 100 godina.

Prostor Nagorno-Karabaha blizu je i Sirije, Iraka, Gruzije u kojima bezbjedonosna situacija nije najbolja. Dodatni problem u svemu je i uticaj Rusije na ovom području na koji uglavnom zapadne zemlje ne gledaju blagonaklono. U suštini, Nagorno-Karabah jedan je od nekoliko zamrznutih konflikata u bivšem SSSR-u, i u suštini ova teritorija je dio Azerbejdžana ali nad njom kontorlu ima međunarodno nepriznata Republika Nagorno-Karabah.

Tradicionalno, medijator u svim dosadašnjim sukobima bila je Rusija, međutim početkom ove godine Evropska unija poslala je civilnu misiju da nadgleda nestabilnu granicu između Jermenije i Azerbejdžana. Rusko ministarstvo spoljnih poslova, ovaj potez EU osudilo je, navodeći da se time pothranjuje “geopolitička konfrontacija”.

Izvor: Nezavisne