Tajna diplomatija Tita i Vatikana

Između 1963. i 1978. godine, doživotni predsjednik SFRJ Josip Broz Tito vodio je intenzivnu, tajnu diplomatiju sa svetom stolicom, koja je rezultovala otopljavanjem odnosa između tadašnje zemlje meke, socijalističke diktature i moćne centrale katoličkog svijeta.

Josip Broz Tito

Istražujući mnogobrojna dokumenta u Arhivu Ministarstva spoljnih poslova, Peđa Radosavljević tvrdi da nas na takav zaključak upućuju činjenice da ondašnje Ministarstvo spoljnih poslova nije redovno pozivalo na referisanje ni Vjekoslava Cvrlju, prvog Titovog ambasadora pri Svetoj stolici, niti kasnije Staneta Kolmana, mada su obojica sa nadležnima u Beogradu tražili bližu saradnju.

Peđa Radosavljević, autor knjige „Odnosi između Jugoslavije i Svete stolice 1963–1978”, podsjeća kako se neobično dugo prolongiralo sa osnivanjem referentske službe za Vatikan pri federalnom Ministarstvu spoljnih poslova.

– Na činjenicu da je Broz u određenom smislu vodio tajnu diplomatiju prema Svetoj stolici upućuje nas podatak da o detaljima odnosa između SFRJ i Vatikana nije bio upoznat ministar spoljnih poslova SFRJ – kaže za „Politiku” Radosavljević, čija je knjiga juče predstavljena u Beogradu.

Naime, Titova Jugoslavija i Svijeta stolica su postepeno i oprezno započele proces otopljavanja međusobnih odnosa još 1954. godine, a taj proces, dr Darko Tanasković, ocjenjuje kao primjer sa koliko je taktičke vještine, stručne kompetentnosti i smisla za domaće i međunarodne realnosti, uvijek s jasnim državnim razlogocm, ali u potrebnoj mjeri i fleksibilno, nastupala jugoslovenska diplomatija.

Sa druge strane, u sklopu zaokreta poslije Drugog vatikanskog koncila, baš je Jugoslavija, sa svim specifičnostima, bila važna meta, ali i naročiti izazov za diplomatiju Vatikana. Za Jugoslaviju je, na osnovu ličnih instrukcija, pape Pavla Šestog, stalno primjenjivana i pripremana posebna linija pristupa nad kojim je lično bdio, a u mnogome je i neposredno operacionalizovao sam monsinjor, docnije kardinal, Agostino Kazaroli, glavni arhitekta nove „istočne politike”.

– Na osnovu arhivskih dokumenata, saznajemo kako su djelovali diplomatski predstavnici Svete stolice i SFRJ, a posebno je zanimljiva uloga Josipa Broza i njegov ambivalentan odnos prema Svetoj stolici, kao i kuloarske priče o Titovoj ekskomunikaciji iz Katoličke crkve, koje nisu ostavljali ravnodušnim diplomatske krugove. Ostalo je i sporno pitanje – koliko je puta zapravo Tito posjetio Vatikan – ističe Radosavljević.

Zvanično, to je učinio 29. marta 1971. godine, susrevši se sa papom Pavlom Šestim, nešto manje od godinu dana, pošto su 14. avgusta 1970.SFRJ i Vatikan obnovili diplomatske odnose. Osnova za novi početak bio je Protokol potpisan između dvije zemlje 1966, koji je, praktično, i jedini dokument između Svete stolice i današnje Srbije, koja je pravna nasljednica SFRJ.

– Interes Svete stolice je bio da katolička crkva u SFRJ dobije više vjerske slobode u društvu sa ateističkom ideologijom. Interes Jugoslavije je bio da Svijeta stolica svojim autoritetom spriječi ustašku emigraciju da u dijaspori djeluje antijugoslovenski – ističe Radosavljević, precizirajući da ozbiljna, doduše kasnija zapažanja, pape Jovana Pavla Drugog, koja ne spadaju u arhivsku građu, aludiraju da je Tito posjetio Vatikan više puta nego što je zabilježeno u zvaničnim arhivama.

Autor knjige, takođe, smatra da je Tito u Vatikanu bio rado viđen gost, što je moglo predstavljati, tvrdi on, i jedan od razloga za obračun sa srpskim komunistima i Aleksandrom Rankovićem. Intrigantnu notu o Titovim vizitama Vatikanu potencira činjenica da je Jovan Pavle Drugi tu priču izgovorio pred nekoliko velikodostojnika SPC i Darkom Tanaskovićem.

Izvor: Nezavisne/Politika