Zaboravljeni srpski filozof: Božidar Knežević

Božidar Knežević (1862-1904) bio je veliki srpski filozof koji je živio na kraju 19-og i početku 20-og vijeka. Rodio se u Ubu, završio u Beogradu Prvu mušku gimnaziju (1880) i diplomirao na Istorijsko-filološkom odsjeku Velike škole, takođe u Beogradu (1884). Potom je radio kao profesor u mnogim gimnazijama širom Srbije.

“Svaki je čovek knjiga, manja ili veća, dublja ili plića. Niži čovek, nemajući šta da čita u svojoj knjizi, voli da prevrće knjige drugih ljudi, pa da i ukrade štagod. Duboka duša obično čita samo svoju knjigu”, citat je iz njegovog najpoznatijeg djela pod nazivom “Misli”.

Tužna životna priča

Njegov kratki životni vijek obilježile su nepovoljne prilike i okolnosti, kao što su materijalna neimaština, težak i mukotrpan profesorski položaj, česta premještanja iz jedne u drugu gimnaziju po nalogu tadašnjih vlasti, nedostatak finansija za istraživački i prevodilački rad.

Takođe, veliko obilježje njegovog života predstavlja stalno sputavanje od strane tadašnjih akademskih krugova. Takve okolnosti su mu dodatno onemogućile da se profesionalno izgradi i ostvari, te da za života dobije zasluženo priznanje tadašnjih mislilaca i naučnika.

Uprkos svemu, predanim radom sam je naučio engleski, njemački, francuski i latinski jezik, kako bi se mogao više posvetiti izučavanju filozofije, istorije i sociologije.

Obzirom na tadašnju neobrazovanost i intelektualnu nezainteresovanost palanačkog okruženja, te nedovoljno obuhvatnog fonda njegovo učenje predstavljalo je zaista veliki uspeh.

Autor je više djela, od kojih su najznačajnija “Misli” (1902), “Principi istorije I” (1898) i “Principi istorije II” (1901).

“Misli”

“Razlika je između čoveka i ostalih zverova je što zverovi ujedaju i grizu samo telo, čovek grize i ujeda i dušu; po tome je čovek najviši i najstrašniji od svih zverova.” (Misli, 129)

Ne čudi činjenica da su njegova djela, kao i cjelokupna njegova misao, prožeta filozofijom pesimizma.

“I pesniku i filosofu nemili su život i stvarnost, samo što pesnik beži u visinu, filosof se zavlači u dubinu, što je u osnovi jedno (te) isto.” (Misli, 58)

 Mali i veliki čovjek

“Velike duše, plemenite ljude, ne treba tražiti s buktinjom u ruci; oni se u životu ne vide od lažne svetlosti, lažnih ljudskih veličina. Tek iz groba oni sijaju svojom sopstvenom, tihom i čistom svetlošću, kad izumru lažne svetlosti, kad nastane opšti mrak.” (Misli, 58)

Svoj ovozemaljski život proveo je nezadovoljan, duhovno i duševno vrijeđan od okoline. Nije imao nijednog pravog prijatelja i sagovornika, povukao se u sebe, živio je iznad svog vremena i svojih savremenika.

Zaborav i nadu tražio je u visinama čistih misli.

“Veliki su ljudi oni koji unose svetlost u mrak, red u haos, tačnost u neodređenost; koji krče nove puteve, stvaraju nove pojmove i ideje.” (Misli, 61)

Kako je i sam govorio za mnoge velikane naše istorije: “Veliki ljudi su oruđa istorije”, tako i nama ne preostaje ništa drugo nego da svojim sjećanjem odamo priznanje i čast velikom srpskom misliocu i filozofu – Božidaru Kneževiću.

Banjaluka.com / Autor: Jovana Popović / #FirstStep2021