Kultura u 2013. godini: Beluči, Falsifikator i Miljanović za pamćenje

Odlazak banjalučkog umjetnika Mladena Miljanovića na Venecijansko bijenale savremene umjetnosti i dolazak slavne glumice Monike Beluči na snimanje novog filma Emira Kusturice u Srpsku obilježili su kulturnu scenu Republike Srpske u 2013. godini.

Izložbom “Vrt uživanja” u produkciji Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske Miljanović je predstavljao BiH na 55. bijenalu od 1. juna do 23. novembra. BiH se pojavila prvi put poslije deset godina na ovoj smotri umjetnosti, a Miljanović je bio prvi predstavnik iz Banjaluke.

Paviljon BiH i “Vrt uživanja” zvanično su otvoreni 30. maja u zgradi Palate Malipijero. Mediji u Italiji ocijenili su da je ovaj paviljon prvi na listi onih koje je trebalo posjetiti na bijenalu. Komesari izložbe bili su Sarita Vujković i Irfan Hošić, a pokrovitelji Ministarstvo civilnih poslova BiH i Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske. Inicijativu za zvanično učešće BiH na ovoj velikoj, značajnoj i tradicionalnoj manifestaciji pokrenuo je Muzej savremene umjetnosti RS.

– Paviljon se bavi idejom želja i nečega što ima svoj pluralizam i definiše ljepotu različitosti. Ljepota nečega je u jednom vrtu, a ne u jednom cvijetu. Takođe, ljepota je u različitim oblicima flore koja se nalazi u njemu i to se generalno identifikuje i sa različitim kulturama koje žive na ovim prostorima – rekao je Miljanović.

Dio otvaranja izložbe “Vrt uživanja” u Veneciji bio je i performans “Pritisak želja” Mladena Miljanovića. Umjetnik je dva sata na rukama držao mermernu ploču, tešku 35 kilograma, objašnjavajući naziv performansa.

Venecijansko bijenale je najveća i najstarija smotra likovne umjetnosti na svijetu, pokrenuto je u devetnaestom vijeku, tačnije 1893. godine. Bijenale je tokom brojnih godina svoga postojanja mijenjalo koncepcije, prilagođavajući se novom vremenu i promjenama u umjetnosti koje su sa njim dolazile.

“Na mliječnom putu”

Snimanje filma radnog naslova “Na mliječnom putu” u režiji Emira Kusturice počelo je junu u Trebinju, kada je najviše pažnje izazvao dolazak čuvene italijanske glumice Monike Beluči, koja tumači glavnu ulogu. Prva klapa pala je na području srednjovjekovnog grada Klobuka. Scene su snimane na više lokacija, među kojima je i etno-selo Uvjeća u blizini Trebinja. Belučijeva je tokom snimanja bila smještena u Trebinju, a tematski je film podijeljen u tri dijela – priču o zmiji, zatim priču o ljubavi i priču o monaštvu.

Lijepa glumica je zbog uloge učila i srpski jezik.

– Ovo je za mene kompletno novo iskušenje, uzbuđena sam i očekujem mnogo. Biće ovo dug posao i nadam se da ću RS i Trebinje upoznati još bolje. Veoma sam motivisana i veoma emotivno pristupam ovom ostvarenju. U filmu će biti i nasilja, ali i dosta poetike. Uostalom kao i u životu. Biće ovo za mene veoma značajno iskustvo. Kada me Emir pozvao bila sam veoma, veoma srećna – rekla je Monika Beluči po dolasku u Trebinje.

Emir Kusturica je na početku snimanja otkrio da je uloga Monike Beluči mnogo zanimljiva, posebno u posljednjem dijelu filma.

– Njena biografija je “izvađena” iz života žene obavještajca iz Kninske krajine. Sa padom Krajine ona se izgubila i promijenila identitet. Monika u život Koste ulazi jer putem njega želi da dobije pasoš. Kasnije se to pretvori u veliku ljubav i u žrtvovanje za Kostu. Ovo je univerzalna priča koja može da se dogodi bilo gdje. Naš rat je uzet kao osnova za univerzalniju priču – kazao je Kusturica.

Uspjeh “Falsifikatora”

Film “Falsifikator” Gorana Markovića premijeru u Republici Srpskoj doživio je u martu, samo nekoliko dana poslije svjetske premijere na beogradskom Festu.

Banjalučkoj premijeri su, osim filmske ekipe, prisustvovale i brojne ličnosti iz javnog i kulturnog života Republike Srpske, među kojima i predsjednik RS Milorad Dodik. “Falsifikator” je sniman u koprodukciji “Balkan filma” iz Republike Srpske, “Drina filma” iz Srbije, a uz pomoć Radio-televizije RS, Filipa Ceptera i “Jadran filma” iz Hrvatske.

Većina filma snimljena je u Šeškovcima i Laktašima.

Goran Marković je kao najdragocjenije iskustvo sa snimanja u Srpskoj izdvojio ljude i male sredine u koje je banula filmska ekipa i napravila uzbunu u njihovim mirnim životima.

On je prvo napisao tekst za predstavu “Falsifikator”, što je bila narudžba Gete instituta povodom 20 godina od pada Berlinskog zida.

– Pisao sam o padu koji je na mene ostavio najveći utisak, a to je pad države u kojoj sam rođen i u kojoj sam odrastao. Moja priča se dešava mnogo pre pada Berlinskog zida. Ali u nekom širem smislu je moguće naći vezu sa Berlinom. Ta napuklina u komunističkom svetu, koja je i tema filma “Falsifikator”, prisutna je i u padu Berlinskog zida i u onome što se kasnije dešavalo, a u krajnjoj liniji dešava se i danas – kazao je Marković.

Producent i glumac koji i tumači naslovnu ulogu u filmu Tihomir Stanić radio je zajedno sa Markovićem na scenariju.

“Falsifikator” je na 42. festivalu “Sofestu” dobio tri nagrade – za režiju, scenografiju i kostim, a nagrađen je na još nekoliko festivala.

NIN-ova nagrada

Roman “Veliki rat” Aleksandra Gatalice (“Mono i Manjana”) dobitnik je NIN-ove nagrade za roman 2012. godine. Žiri u sastavu Vasa Pavković (predsjednik), Vladislava Gordić-Petković, Ljiljana Šop, Mileta Aćimović Ivkov i Mića Vujičić izabrali su pobjednika od šest kandidata koji su ušli u najuži izbor.

– Radujem se što sam nagradu dobio sa tri, a ne sa pet glasova, jer to je dobro za srpsku književnost. “Veliki rat” je najvažniji roman koji sam do sada napisao – rekao je laureat Aleksandar Gatalica.

“Zlatna sova”

Živojin Ivković iz Beograda osvojio je književnu nagradu “Zlatna sova” za roman “Obala” na prvom konkursu Zavoda za udžbenike i nastavna sredstva RS za najbolji neobjavljeni roman.

Drugo mjesto osvojio je roman “Crno pile koje bježi” Ivana Zlatkovića iz Aranđelovca, a treće “Povratak Ž-a” Petra Pješevca iz Melburna.

Zmijanjski vez

Komisija za saradnju BiH sa UNESCO-om jednoglasno je odobrila nominaciju zmijanjskog veza na UNESCO-vu reprezentativnu listu nematerijalnog nasljeđa. Odjeljenje za nematerijalno kulturno nasljeđe RS Muzeja Republike Srpske je pripremilo prvi nominacijski fajl za reprezentativnu listu kulturnog nasljeđa.

Arhiv RS

Arhiv Republike Srpske obilježio je 60 godina rada, a svečana akademija “60 godina Arhiva Republike Srpske” održana je 19. aprila u Banskom dvoru kulturnom centru u Banjaluci. Održan je i naučni skup “Privreda Banjaluke i Bosanske Krajine u nastanku i razvoju kapitalizma 1878 – 1941” u Banskom dvoru kulturnom centru, a otvorene su izložbe i promovisane knjige.

“Glasov” Sajam knjiga

Sajam knjiga u organizaciji “Glasa Srpske” održan je 18. put u septembru u Banjaluci. Nagrada “Moštanica” za izdavački poduhvat dodijeljena je Zavodu za udžbenike RS za romane sa konkursa za nagradu “Zlatna sova”. Najbolje djelo savremene književnosti nagrađeno je priznanjem “Liplje”, a priznanje je otišlo u ruke “Službenom glasniku” iz Beograda za “Prokimenske putopise” Stanka Ž. Šajtinca. Nagrada “Gomionica” za najbolju knjigu za djecu pripala je izdavačkoj kući “Pčelica” iz Čačka za knjigu “Svrakin sat” Gordane Timotijević. Njegovanje srpske tradicije i pravoslavne duhovnosti ovjenčano je nagradom “Stuplje”, koja je dodijeljena manastiru Hilandar, Sveta gora i Pravoslavnom udruženju “Sveti Sava” iz Novog Sada za “Zakonik cara Stefana Dušana”.

Njegoš

Okrugli sto u čast velikana srpske književnosti “Dvjesta godina od Njegoševog rođenja” održan je na Akademiji nauka i umjetnosti Republike Srpske i okupio je akademike i intelektualce koji su ukazali na značaj Petra Drugog Petrovića Njegoša. Održano je više manifestacija posvećenih Njegošu širom Republike Srpske.

“Četrnaesta”

Predstava “Četrnaesta” autora i reditelja Ane Đorđević, u izvođenju ansambla Narodnog pozorišta Republike Srpske na Susretima pozorišta BiH, koji su održani u Brčkom od 21. do 29. novembra, postigla je veliki uspjeh osvojivši više nagrada. To su nagrada stručnog žirija za najbolju predstavu u cjelini, kao i nagrade stručnog žirija i žirija publike za najbolju žensku ulogu Miljki Brđanin-Babić i za najbolju mušku ulogu Željku Erkiću. Dragani Purković-Macan pripala je nagrada stručnog žirija za najbolju scenografiju.

Konjović u MSURS

Izložba djela velikana srpske likovne umjetnosti Milana Konjovića otvorena je u junu u Muzeju savremene umjetnosti Republike Srpske. Postavka pod nazivom “Inicijative Milana Konjovića na raskršćima srpske umjetnosti 20. veka” obuhvatila je 73 djela velikog slikara. Iz ovih djela mogli su se sagledati oni stilski fenomeni i karakteristični periodi u Konjovićevom opusu, a postavka je izazvala veliku pažnju.

“Posljednja večera”

Na Međunarodnoj umjetničkoj koloniji “Pliva 2013” izveden je performans “Posljednja večera”, kojim su slikari, vajari i njihovi gosti obilježili 99. godišnjicu izbijanja velikog rata i označili početak obilježavanja stogodišnjice Sarajevskog atentata. Na dan objave rata Austrougarske Srbiji, 28. jula, na večeri na izvoru rijeke Plive našao se austrougarski prestolonasljednik Franc Ferdinand, njegova supruga Sofija, atentator Gavrilo Princip, a kroz performans učesnike istorijskog susreta vodio je Ivo Andrić, kao mladobosanac.

Jubilej “Jedinstva”

Srpsko pjevačko društvo “Jedinstvo” obilježilo je 2013. dvostruki jubilej – 120 godina od osnivanja i rada, kao i deset godina festivala Banjalučki horski susreti. “Jedinstvo” je jedno od najstarijih društava u Republici Srpskoj i BiH. Osnovano je 1893, a djelovalo je do 1941. godine, kada mu je zabranjen rad. Godine 1992. obnovljen je rad ovog društva, a Mješoviti hor je veoma brzo zauzeo istaknuto mjesto u muzičkom životu Republike Srpske i postao nosilac tri visoka odlikovanja, ordena Svetog Save, ordena Njegoša i ordena Svetog Andreja.

Izvor: Glas