Šta se zapravo dogodilo u Siriji: Koliko ima stanovnika, koje vjere se sudaraju, i ko u njoj ratuje

Prije tačno mjesec dana Sirija je ušla u osmu godinu ratovanja. Krvavi sukob počeo je 15. marta 2011. godine, a uzroci, mapa i učesnici rata prilično su komplikovani.

Sve je počelo kao sukob vlasti i opozicije, da bi se pretvorilo u rat u kojem su učešće uzele i najveće svjetske sile, o čemu se danas više govori nego o samoj Siriji.

Šta se zapravo dogodilo u Siriji?

Krvavi rat počeo je nakon demonstracija u više sirijskih gradova protiv vlade i predsjednika Bašara al Asada, pod uticajem Arapskog proljeća, kada u zemljama sjeverne Afrike dolazi do političkih promjena tokom kojih su mnogi dugogodišnji režimi i vladari svrgnuti demonstracijama i građanskim protestima (u Tunisu, Egiptu, Maroku) ali i građanskim ratom, kao što je bio slučaj u Libiji.

Demonstranti u Siriji tražili su kraj vladavine Baas partije, veća građanska i socijalna prava, kao i silazak Bašara al Asada sa vlasti. Arapska liga, SAD, Evropska unija i druge zemlje su optuživali sirijski režim zbog brutalnog obračuna sa demonstrantima, u kojem je sirijska vojska koristila i vatreno oružje. Bilo je mrtvih, bilo je i onih koji su razočarani napustili redove redovne vojske i prešli među pobunjenike, osude su stizale iz cijelog svijeta i već do 2012. godine sve se pretvorilo u ozbiljan građanski rat.

Svega nekoliko godina ranije Sirija je bila dom različitih vjerskih i etničkih grupa i čak 21,3 miliona stanovnika koliko je imala na kraju 2010. godine. Danas taj broj je oko 18 miliona, sa tendecijom pada, što zbog velikog broja žrtava, što zbog talasa izbjeglica koji su bježeći iz bombama razorene zemlje spas potražile uglavnom u Evropi. Oni koji su ostali, uglavnom su raseljeni unutar zemlje, odnosno bježali su kako su se borbe približavale, pa danas, prema procjenama čak 11 miliona ljudi je raseljeno unutra same Sirije ili više od pola države.

Prema različitim procjenama, u ratu je stradalo između 350.000 i 450.000 ljudi, a pojedini gradovi, poput Alepa, drugog najvećeg poslije Damaska, gotovo su u potpunosti razoreni.

Korijen sukoba u vjeri

Prije rata u Siriji (zvanično Sirijska Arapska Republika) živjelo je nekoliko etničkih i vjerskih zajednica. Apsolutnu većinu činili su Arapi (90,3 odsto), a ostatak su uglavnom bili Kurdi i Jermeni. Po religijskom sastavu najbrojniji bili su sunitski muslimani (74 odsto), šiitskih muslimana ima oko 12 odsto, alavita oko 10 odsto, a hrišćana 9-10 odsto. U Siriji još postoji zajednice druza (vjera povezana s islamom, ali i s hršćanstvom i judeizmom).

Zbog čega su ovi podaci bitni? U vjerskom sastavu Sirije krije se i korijen netrpeljivosti između muslimanima – sunita, koji čine 75 posto stanovnika Sirije, i manjinskih šiita.

Neslaganje dvije struje islama nije novo i datira još od 632. godine. Tada je, nakon smrti proroka Muhameda, došlo do sukoba oko pitanja nasljednika tadašnje sveislamske države. Suniti gaje ogroman animozitet prema šiitima, koje uopšte ne smatraju muslimanima, već otpadnicima i nevjernicima.

U okviru šiitskog vjerovanja postoji sekta koju čine Alaviti. Porodica Asad pripada Alavitima, i već pola vijeka vlada zemljom u kojoj tri četvrtine stanovništva čine suniti. Kada je Hafez al-Asad, otac sadašnjeg predsjednika Sirije Bašara, uz pomoć vojnog puča došao u vrh vlasti 1966. godine, to je predstavljalo ogromno iznenađenje ne samo za muslimansku zajednicu, već i za čitav svijet.

Otklon od šerijata

Hafez je četiri godine proveo na na poziciji ministra odbrane, da bi 1970. svrgnuo dotadašnjeg predsjednika Salaha al-Džalida. Hafez al-Asad se trudio da Sirija ne bude šerijatska država, te je zemlju reformisao koliko je god mogao. Žene su dobile ista prava kao i muškarci, što je rijetkost u islamskom svijetu, a čak je donio zakon koji ne uslovljava da predsjednik zemlje mora da bude muslimanske vjeroispovesti.

Asad je tokom svoje vladavine nailazio na žestok otpor radikalnih sunitskih ekstremista, koji su na sve načine pokušavali da ga smaknu sa vlasti. Tako je 1976. godine buknuo Islamski ustanak koji su orkestrirali članovi Muslimanskog bratstva, i koji je trajao čitavih šest godina, sve do 1982.

Ovu pobunu Hafez al-Asad ugušio je u krvi, masakrom u Hami. Procjene o broju žrtava variraju, a podaci variraju između 10 i 40 hiljada ljudi, koji su stradali tokom opsade grada. Ustanak je ugušen, ali je mržnja radikalnih sunita prema porodici Asad rasla iz godine u godinu.

Zašto su zapadne zemlje napale Siriju?

Direktan povod za napad na Siriju bio je napad hemijskim oružjem u Dumi, u kojem je prema posljednjim informacijama korišćen hlorin.

To nije prvi, čak ni naježi incident, sa hemijski oružjem u Siriji, ali zapadne zemlje odlučile su se na napad, da bi kako je rekao Donald Tramp, zaustavili Asadov režim u upotrebi ove vrsta zabranjenog oružja.

Mapa hemijskih napada u Siriji

Od 2013. godine kada su se pojavile sumnje da režim koristi hemijsko oružje, zabilježeno je više od 40 napada u kojima se sumnja da je su korišćeni hlorin ili sarin, nervni otrovi koji uzrokuju bolnu i mučnu smrt. Među njima su i napadi u Guti, u predgrađu Damaska u avgustu 2013. i napad u Kan al-Asalu u predgrađu Alepa u martu 2013. godine.

Režim tvrdi da takvih napada nije bilo, što je stav koji podržava i Rusija koja čak tvrdi da je posljednji napad u kojem je stradalo 40, a povređeno oko 500 ljudi, u potpunosti insceniran, prenosi Blic.

Izvor: Blic/ M. B.