Kako je sve čovjek brojao sate?

Na koje je sve načine i pomoću kakvih časovnika čovjek mjerio vrijeme?

Čovjek je znao da mjeri vrijeme i prije nego što je napravio prvi sat. Podela dana na 24 dela došla je, pretpostavlja se, od starih Sumera. Nije jasno zbog čega je riječ baš o broju 24, mada postoji više teorija koje to objašnjavaju.

Jedna od zanimljivijih teorija u vezi s tim brojem povezuje anatomiju ljudske šake: ako savijete palac i pogledate unutrašnjost šake, primijetićete kako vam je svaki od četiri ispružena prsta podijeljen na tri cjeline, tako da pred sobom imate dvanaest podjednakih cjelina. To je, po ovoj teoriji, olakšavalo brojanje sati u toku dana, pa je zato i dan podijeljen na 12 dijelova.

Najstariji pronađeni sunčev sat koristio se u Egiptu, prije oko 3500 godina, mada se pretpostavlja da je i prije toga čovjek umio da mjeri vrijeme. U Staroj Grčkoj prvi sat je, vjeruje se, napravio Anaksimandar iz Mileta, oko 560. godine p.n.e.

Od starih Grka sunčev sat preuzeli su Rimljani 293. godine p.n.e, kada je jedan takav sagrađen u Rimu. U srednjem vijeku dužina sati i dana nije bila apsolutna jer je od svitanja do zalaska sunca uvek proticalo dvanaest sati bez obzira na doba godine.

Prvi mehanički sat je u 10. veku napravio monah Gerbert (947–1003). U njemačkoj hronici iz 997. godine, biskup Titmar kaže da je Gerbert u Magdeburgu gradio satove i to „veoma dobro, jer je različitim spravama posmatrao zvezde prema kojima se upravljaju pomorci na svojim putovanjima“. Ipak, Gerbertov časovnik morao je da se podešava svakih nekoliko sati.

Mehanički satovi u širu upotrebu ušli su tek nekoliko vijekova kasnije, a u 14. vijeku postala je opšteprihvaćena današnja vremenska skala.

U to vrijeme nastaje i prvi astronomski sat koji je izgradio Đovani de Dondi 1364. godine. Njegov astronomarijum je sadržao vječiti kalendar i prikazivao kretanje Sunca, Mjeseca i planeta. Nije poznato koliko je bio precizan, ali se pretpostavlja da je svakodnevno podešavan.

Prvi časovnik sa klatnom konstruisao je holandski fizičar Kristijan Hajgens u 17. veku. On je na osnovu matematičke formule precizno izračunao dužinu klatna. Danas se smatra da su najprecizniji časovnici atomski.

Prvi takav napravljen je 1949. godine u Nacionalnom birou za standarde SAD, međutim, za njega se ne može reći da je bio zaista tačan.

Tek se atomski sat zasnovan na promjenama atoma cezijuma-133, koji je u Nacionalnoj fizičkoj laboratoriji u Velikoj Britaniji 1955. napravio Luis Esen, smatra zaista preciznim.

Izvor: nationalgeographic.rs