Ozonska rupa prestala da raste

Ozonski omotač, koji štiti Zemlju od štetnog Sunčevog zračenja, počeo je da se oporavlja, a ozonska rupa prestala je da raste zahvaljujući primjeni protokola potpisanog u Montrealu prije 27 godina, kojim se zabranjuje upotreba hemikalija koje ga oštećuju.

Pokazala je to posljednja studija Ujedinjenih nacija o zaštiti okoline.

Prvi put u posljednjih 35 godina naučnici su uspjeli da potvrde da je došlo do značajnog i održivog povećanja ozonskog omotača, koji štiti našu planetu od solarne radijacije koja uzrokuje rak kože, oštećuje usjeve i stvara niz drugih problema. Takođe je prestala da raste i ozonska rupa nad Antarktikom, mada bi moglo proći i desetak godina prije nego što se počne smanjivati, stoji u izvještaju koji su napravili stručnjaci Svjetske meteorološke organizacije (WMO) i Program Ujedinjenih nacija za zaštitu okoline.

Najveći uticaj na oporavak ozonskog omotača imalo je potpisivanje protokola u Montrealu 1987. godine, kojim je zabranjena ili smanjena upotreba štetnih materija. Prema kalkulacijama UN, da nije bilo tog sporazuma, koji je ratifikovalo 197 država, do 2030. godine bilo bi dodatnih dva miliona slučajeva raka kože godišnje širom svijeta.

“Od 2000. do 2013. godine nivo ozona se povećao za četiri procenta u ključnim područjima na visini do 47 kilometara”, rekao je naučnik NASA Pol A. Njumen, jedan od 300 naučnika koji su sačinili pomenuti izvještaj Ujedinjenih nacija.

Ozonski omotač trebalo bi do polovine ovog vijeka da se oporavi do nivoa iz 1980. godine. Napredak bi mogao biti ubrzan za 11 godina ukoliko bi bile uništene postojeće zalihe materija koje oštećuju omotač. Mnoge od ovih supstanci nalaze se u starim frižiderima, klima-uređajima, sprejevima i protivpožarnim aparatima.

Na iznenađenje mnogih, glavni uzročnik smanjenja ozonskog omotača bile su naizgled dobre supstance poznate kao CFC supstance, koje nisu toksične niti zapaljive i koje se mogu jeftino proizvoditi i još lakše pohranjivati, a svojevremeno su bile označene kao čudo od supstanci.

Njihovo smanjenje dobro je za okolinu jer veći dio njih takođe uzrokuje stvaranje gasova staklene bašte, koji vode globalnom zagrijavanju.

Ipak, stanje i dalje nije sjajno jer neke od supstanci koje uzrokuju smanjenje ozona, kao što je rastvarač karbon-tetrahlorid i gas azotni oksid, još se izbacuju u atmosferu, što ukazuje na postojanje njihove ilegalne proizvodnje i korišćenja u zadnjih deset godina. Takođe, današnji ozonski omotač je za šest odsto tanji nego onaj iz 1980. godine.

Najveća ikad zabilježena ozonska rupa je ona iz 2006. godine i iznosila je 30 miliona kilometara kvadratnih. Rupa danas zauzima površinu od 20 miliona kilometara kvadratnih, što je više od prečnika Mjeseca i njena veličina varira od godine do godine, uglavnom usljed promjena temperature u višim slojevima atmosfere.

Ozon

Ozon je molekul oksigena koji se sastoji iz tri atoma. U stratosferi, sloju atmosfere koji se proteže na visini od 10 do 15 kilometara, on predstavlja prirodnu zaštitu za život na Zemlji. On filtrira štetno ultraljubičasto zračenje sa Sunca, a mala količina ovog zračenja, koje prodre kroz ozon, glavni je uzročnik raka kože. Ozonski sloj je toliko raspršen da, ukoliko bi se sabio, ne bi bio deblji od đona cipele.

Izvor: Glas Srpske