Potresna izložba u Banskom dvoru: Prebilovci u Banjaluci

U malom izložbenom salonu Banskog dvora otvorena je izložba “Prebilovci”, po čemu je Banjaluka stala uz rame s Beogradom, Novim Sadom i selom Prebilovci, u kojima je ova izložba postavljena kao stalna postavka. Na 20 panoa nije prikazano samo stradanje, nego i obnova i pokušaji da se ova tragedija otrgne od zaborava.

Autori Dragoslav Ilić i Predrag Lozo ističu da su mošti mučenika iz Prebilovaca bile putokaz srpskom narodu da 1992. godine stvori Republiku Srpsku, a osnovna poruka izložbe jeste – da se ne zaboravi.

Sačuvati istinu od zaborava

Izložbu je prilikom otvaranja posjetio priličan broj Banjalučana, koji i sami imaju svoje Prebilovce – Drakulić, Šargovac, Motike i Rakovac, gdje će za nešto više od dvije sedmice takođe biti obilježeno stradanje 2.300 Srba, stradalih u istom ratu i od iste ruke.

Predsjednik Udruženja građana “Jadovno 1941” Dušan Bastašić rekao je da je ova izložba u funkciji objelodanjivanja istine o stradanju i obnovi Prebilovaca. Bastašić je takođe naglasio da uopšte nije čudno da se ni 75 godina nakon masakra Prebilovčana o ovome ne zna skoro ništa, jer se o tome ne uči u školama.

“Neodgovoran je naš ukupan društveni i nacionalni odnos prema srpskim civilnim žrtvama koje su pobile formacije i hrvatsko stanovništvo NDH. Ne samo da nismo popisali naše žrtve, nego ih u najvećem broju nismo dostojno ni sahranili. Još leže u jamama, zatrpani i zatravljeni na mjestima njihovog stradanja”, istakao je Bastašić.

Kultura sjećanja

Prema istraživanjima japanskog lista “Asahi Šinbun”, Prebilovci su selo koje je najviše stradalo u Drugom svjetskom ratu u Evropi. Od ukupno hiljadu stanovnika Prebilovaca, ubijeno ih je 850. Kako kaže jedan od autora izložbe, Predrag Lozo, bacanje 600 žena i djece u Šurmanačku jamu pokazalo je sve strahote civilizacije 20. vijeka.

“Prevencija genocida je osnovni cilj svih djelatnosti u kulturi sjećanja. Izložba je pokušaj da se, koliko je to moguće, tehničkom postavkom ispriča priča o Prebilovcima.Viševjekovni procesi koji su rezultirali genocidom u NDH, traju i danas. Dešavanja devedesetih godina nisu bez korijena i sežu duboko u prošlost naših naroda na ovim područjima”, kaže Lozo.

Autor Dragoslav Ilić kaže da je akcenat izložbe stavljen upravo na sjećanje, jer su Prebilovčani na temelju svog nacionalnog predanja stvorili potpuno novi život.

“Ako bi Prebilovce posmatrali samo kroz stradanje, onda bi bili samo jedna crna tačka na karti NDH.”

Organizatori izložbe su Srpsko nacionalno društvo “Prebilovci”, Udruženje građana “Jadovno 1941”, Kulturni centar Novi Sad i Banski dvor.

Jahura: Uništavanjem pokušali da izbrišu zločin

Kao što je slučaj i sa svim ostalim masovnim stratištima na području nekadašnje NDH, ni o Prebilovcima se nije govorilo decenijama. Poslije Drugog svjetskog rata, jame su uglavnom zabetonirane, zbog odluke komunista da se ne istražuju i ne iskopavaju, a sahrane nisu dozvoljene zbog političkih razloga.

“Decenijama se nije govorilo o stradanju Srba u Prebilovcima, a uništeni su mnogi dokumenti, fotografije, čak i kosti žrtava. Ne samo da je izvršen zločin, nego su nastojali da izbrišu sve dokaze da se zločin dogodio”, kaže predsjednik Srpskog nacionalnog društva “Prebilovci” Milenko Jahura.

Izvor: pressrs.ba